2019 жылы ҚМГ-нің сегіз негізгі қағидаттан тұратын Шығарындыларды басқару саясаты бекітілді:
- Қызметті заңнамалық талаптарға және Компанияның өзге де міндеттемелеріне қатаң сәйкестікте жүзеге асыру.
- Шығарындылардың белгіленген нормативтерін және ластаушы заттар шығарындыларына лимиттерді, парниктік газдар шығарындыларына квоталарды сақтау.
- Рөлдер мен міндеттерді нақты бөлу, құзыреттілікті арттыру, оқыту және хабардар болу.
- Шығарындыларды тұрақты есепке алуды, түгендеу мен мониторинг жүргізу.
- Көмірсутек шикізатын өндіру кезінде шикі газды тұрақты жағуды тоқтату.
- Парниктік газдар шығарындыларын қысқарту және «көміртек ізін» азайту жөніндегі іс-шараларды жүргізу.
- Көміртек активтерін басқару.
- Шығарындыларды басқару жөніндегі қызметті үнемі жақсарту..
Қоршаған ортаға әсерді азайтудың негізгі бағыттарының бірі – атмосфералық ауаны ластайтын заттардың шығарындыларын төмендету. Келесідей іс-шаралар орындалып жатыр:
- Мұнайды жылыту пештеріндегі техникалық ескірген оттықтарды ауыстыру кезең-кезеңімен жүргізіледі;
- Газды кешенді дайындау және өңдеу қондырғылары салынып жатыр;
- Көмірсутектердің булануын болдырмау үшін тік мұнай резервуарлары үшін понтондарды орнату бойынша жұмыстар жүргізіліп жатыр;
- Мұнайды жылыту пештерінде және т. б. ластаушы заттар шығарындыларының каталитикалық бейтараптандырғыштарын орнату жүріп жатыр.
Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 418-бабының 16-тармағына сәйкес 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап эмиссиялар мониторингінің автоматтандырылған жүйесінің (бұдан әрі – МАЖ) міндетті түрде болуы туралы талап қолданылады. «Нақты уақыттағы МАЖ шығатын газдардағы азот оксиді мен диоксидтің, көміртегі оксидінің құрамын бақылауға, ағын жылдамдығын, температураны, қысымды және салыстырмалы ылғалдылықты өлшеуге мүмкіндік береді».
2 мұнай-газ өндіруші ЕТҰ ҚМГ компаниялар тобы арасында алғашқылардың бірі болып МАЖ іске қосты. Мысалы, «Қаламқасмұнайгаз» өндірістік басқармасының газтурбиналық электр станциясында (ГТЭС) МАЖ кешенді жабдығы орнатылып, тестілеу сынақтарынан сәтті өтті. Осындай бірегей жүйелерді іске қосу – бұл кәсіпорындарды жаңғыртудың маңызды кезеңі ғана емес, сонымен қатар экологиялық тиімділік пен ашықтықты арттыру.
ҚМГ компаниялар тобы бойынша атмосфералық ауаға барлық ластаушы заттар шығарындыларының нормативтік көлемі 2022 жылы 120,6 мың тоннаны (2021 жылы 110,2 мың тоннаны) құрады.
ҚМГ компаниялар тобының операторлары жаңа Экологиялық кодекске сәйкес Объект операторының қызметімен технологиялық тікелей байланысты және олардың аумағында жұмыстар жүргізетін мердігерлік ұйымдардың эмиссиялары үшін жауапты болады. Мердігерлік ұйымдардың эмиссияларының деректері әсер етуге бірыңғай экологиялық рұқсатта есепке алынып, Операторлардың есептілігіне енгізілді, осыған байланысты атмосфералық ауаға ластаушы заттар шығарындылары 2021 жылмен салыстырғанда 8,6 %-ға өскені байқалады.
| 2020 | 2021 | 2022 | |
|---|---|---|---|
|
Атмосфераны ластаушы заттардың шығарындылары, барлығы, оның ішінде: |
247,2 | 110,2 | 120,6 |
|
NOx шығарындылары |
17,6 | 12,7 | 16 |
|
SOx шығарындылары |
12,7 | 12,2 | 10,5 |
|
басқа да ластаушы заттардың шығарындылары |
216,9 | 85,3 | 94,1 |
Ескертпе: 2021 жылдан бастап деректер ҚТГ есебінсіз ұсынылады.
| 2020 | 2021 | 2022 | |
|---|---|---|---|
|
КСШ өндіру, өндірілген көмірсутекті шикізаттың т/1000 т.м.б. |
1,9 |
1,9 |
2,1 |
|
Мұнай өңдеу, т / 1000 т. өңделген мұнай |
2,9 |
2,8 |
3,1 |
|
Мұнай тасымалдау, т/1000 тасымалданатын мұнай |
0,5 |
0,5 |
0,5 |
2022 жылы ҚМГ компаниялар тобы бойынша мұнай баламасында көмірсутек шикізатын өндірудің жалпы көлеміне қатысты NOx шығарындыларының орташа көрсеткіші КСШ өндірудің мың тоннасына 0,31 тоннаны құрады, IOGP орташа көрсеткіші – 0,33. 2021 жылмен салыстырғанда NOx меншікті шығарындылары 29%-ға өсті, бұл бұрын атап өтілгендей, мердігерлік ұйымдардың жаңа көздерін қосумен байланысты.
SОx шығарындыларының мұнай баламасында көмірсутек шикізатын өндірудің жалпы көлеміне қатынасының орташа көрсеткіші ҚМГ компаниялар тобы бойынша КСШ өндірудің мың тоннасына 0,21 тоннаны құрады, IOGP орташа көрсеткіші – 0,20. 2021 жылмен салыстырғанда ЅОх үлестік шығарындыларының 4,5%-ға төмендегені байқалады.
Мұнай өңдеу зауыттарын жаңғырту
ҚМГ-нің барлық зауыттарында күкірт өндіретін қондырғылар пайдалануға берілді. Бұл қондырғыларда күкіртсутекті газ бір мезгілде маңызды өндірістік өнім — тауарлық күкірт ала отырып, регенерациядан (тазартудан) өтеді. Жаңғыртудан кейін мұнай өңдеу зауыттары Кеден одағының техникалық регламентінің талаптарына сәйкес еуропалық сапа стандарттарының — К4 класты отынның анағұрлым экологиялық өнімдерін шығара бастады. К4 класты отындағы күкірт мөлшері зауыттарды жаңғыртуға дейін шығарылған отынға қарағанда 10 есе аз. Бұл автомобиль көлігінің пайдаланылған газдарындағы ластаушы заттардың азаюына және елді мекендердегі атмосфералық ауа сапасының жақсаруына әсер етеді.
Шикі газды ұтымды пайдалану
Шикі газды дамыту және өңдеу бағдарламаларының арқасында біз жылу және электр энергиясын өндіру үшін газ пайдалануды арттырдық, бұл шикі газды жағу және шығару кезінде пайда болатын зиянды заттар мен парниктік газдар шығарындыларының төмендеуіне әкелді.
2022 жылы шикі газды кәдеге жарату 98,8% құрады. Шикі газды алаулатып жағу көлемі 2017 жылмен салыстырғанда 89%-ға (2017 жылғы көлем – 315,8 млн м3 ) қысқарды. Газды жағу көрсеткіші өндірілген КСШ-ның 1 мың тоннасына 1,5 тонна деңгейінде (2021 жылы – 2,1, 2020 жылы – 2,2), бұл 2021 жылғы көрсеткіштен 29%-ға төмен және IOGP орташа салалық көрсеткішінен 84%-ға төмен.
|
Көрсеткіш |
2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 |
|---|---|---|---|---|---|---|
|
Шикі газды алауда жағудың жалпы көлемі, млн м3 |
315,8 | 148,9 | 80,2 | 57,6 | 52,5 | 35,7 |
|
Шикі газдың пайдалы қызмет деңгейі, % |
85 | 93 | 97 | 98 | 98 | 98,8 |
|
Шикі газды жағу қарқындылығы, өндірілген 1 мың КСШ-ға шаққанда тонна |
11 | 6 | 2,95 | 2,2 | 2,1 | 1,5 |
2015 жылы ҚМГ Дүниежүзілік банктің «2030 жылға қарай ілеспе мұнай газын күнделікті жағуды толық кәдеге жарату» бастамасын қолдады. Компания шикі газды жағу көлемін барынша азайтуға тырысады. Осы бастама шеңберінде шикі газды жағу көлемдері бойынша есептілік жыл сайын Дүниежүзілік банктің ҚР-дегі өкілдігіне тапсырылады.